Rusya, uzay araçlarının yörüngeye çıkarılması hizmetleri piyasasında lider konumunu sağlam bir şekilde koruyor: son on yıl içinde başarılı bir şekilde gerçekleştirilen 640 roket fırlatmada Rusya Federasyonu’nun payı 255’tir. İkinci sırada 191 fırlatma ile ABD, ardından da son on yıl içinde 87 başarılı fırlatma gerçekleştiren Çin liderler arasında üçüncü sırada geliyor.
Rusya’nın kosmik taşımacılık rolü 90’lı yılların yükünü göğüsledi. Bu dönemde kendi çıkarları gerektirdiği için fırlatma sayısı azaldı, diğer yandan ise sektörün bir şekilde ayakta tutulması gerekiyordu. Ticari amaçlı uzay çalışmaları alanında bilimsel-teknik devrim patlaması, gerçekleştiren fırlatma sayısının da artmasına neden oldu. Bilimsel laboratuarlardan haberleşme uydularına kadar çok değişik tipte uzay aracının yörüngeye çıkarılması için tüm sınıflardaki taşıyıcı roketler kullanılmaya başlandı.
80’li yıllarda yılda yüz fırlatma gibi bir rakamdan 90’lı yılların başında yılda yaklaşık 50 fırlatmaya, 2002’li yıllarda ise yaklaşık 30 fırlatmaya gerilenmiş olmasına rağmen Rusya eskisi gibi yörüngeye çıkarılan uzay araçları sayısı bakımından lider olarak kalmaktadır. Her şeyden önce bu sonuç iki faal uzay merkezi ile gelişmiş altyapı sayesinde mümkün olmuştur. Bu altyapıya Kazakistan’da kalan Baykonur ve Arhangelsk Bölgesi’nde bulunan Plesetsk uzay merkezi ve taşıyıcı roket üretimi ve işletimi sektörleri girmektedir.
Bununla beraber Rusya uzay taşıyıcısı olarak gelişmeye devam ederken sektörde sistemsel değişiklikler yaşanmaya başladı. İlk gelişme ABD ve AB olmak üzere iki ana rakibin yörüngede yerine getirilen görevlerin zorluğu bakımından açık bir farkla ileride olmalarıydı. Bir yanda Rus projeleri azalırken diğer yanda Hubble ve Cassini, bir dizi Mars araştırma aracı bu farkın oluşmasından rol oynayan uzay araçlarıdır.
İkinci gelişme ikinci sırada sayılan ülkelerde roket taşıma sistemleri ile ilgili ulusal programların gelişmesi oldu. Çin ve Hindistan bu konuda artık belli başarılar elde etmişlerdir ve müstakil olarak yörüngeye çıkaracakları uzay araçlarının payı daha da artacaktır. Yakın gelecekte uluslararası roket fırlatma piyasasına da girebilirler.
Nihayet, önem taşıyan bir faktör olarak karşımıza Elon Musk’ın SpaceX şirketi çıkıyor. Bu şirket Falcon 9 roketi ve Dragon uzay aracı ile bu piyasada gittikçe kendinden emin bir şekilde hareket etmektedir. Avrupa ve Japonya tarafından üretilen uzay araçları da bu süreçte rol oynamaktadırlar.
Rusya için bugün en reel çıkış, ticari fırlatmalardaki başarılara bakmadan kendi uzay programını planlı bir şekilde geliştirmesinden geçmektedir. Bu yolda da bir kaç sorunun çözülmesi gerekecektir. Birincisi hala Rus uzay programının temelini oluşturan mevcut sistemlerin güvenilirliklerinin artırılmasıdır. İkincisi Progress ve Soyuz transport sistemlerinin yerini alabilecek yeni bir taşıma sisteminin işletmeye alınmasıdır, bu şekilde yabancı taşıyıcı sistemlerle rekabet etmek mümkün olacaktır. Sonuncu olarak da Rusya’nın uzayın incelenmesi ve kullanılır hale getirilmesinde karmaşık ve maliyeti yüksek projeler alanına geri dönmesidir. Stratejik bakımdan önem taşıyan Ay ve Mars gibi hedefler dünyaya yakın yörümgede yapılacak çalışmalara gölge düşürmemelidir. Bu noktada Rusya’nın kendi ayakları üzerinde durmaya başlayan GLONASS gibi yerli üretimi sistemleri, bunları daha da geliştirme imkanı vardır.
Başarının anahtarı ise uzaya olan ideolojik yaklaşımın değişmesidir. Bu sektördeki gelecek sadece ticari çıkarlara bağlanamaz, aksi takdirde şu anda mevcut olan bu kar elde avantajları bile tükenebilir.
