Sempozyum, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektörlüğü tarafından, Diyanet İşleri Başkanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanlığı işbirliği ile düzenlenmektedir.
SEMPOZYUMUN GEREKÇESİ
İnsanların toplu olarak ibadet etmelerini sağlayan, birlik, beraberlik ve paylaşım duygularının yaşandığı camiler, strüktür, fonksiyon ve estetik açıdan tarihimizde önemli bir yere sahiptir. Geleneksel camiler, manevi yönden dini etkiyi, biçimsel açıdan da sağlamlık ve kusursuzluğu en güzel şekilde yansıtan özgün örneklerdir.
Tarih boyunca biçimsel, işlevsel ve estetik açıdan kusursuz olmalarına özen gösterilen bu yapılar, yapım tekniği ve mimarisinde birçok yeniliklere ve özgünlüklere öncülük etmişlerdir. Anıtsal cami örnekleri, sadece mimari yönden değil, hat ve diğer süsleme sanatları açısından da estetik güzellikleri yansıtmışlardır.
Ülkemiz, günümüzde ibadet yapısı cami konusunda oldukça önemli bir mimari mirasa sahip olmasına karşın, ne yazık ki bugüne kadar özgün, günümüz gereksinimlerine cevap verebilecek yeni cami projeleri oluşturamamıştır. Günümüzde yeni cami arayışlarının ortaya koyduğu az sayıda cami örneğinin büyük bir çoğunluğunun Selçuklu ve klasik Osmanlı dönemi camilerine benzetilmeye çalışıldığı, ancak ne plan düzenleri ne de kütlesel düzenleri açısından o dönemin tasarım ölçütlerini barındırmayan, oranları bozuk yapılar olarak ortaya çıktıkları görülmektedir.
Hızlı kentleşmenin neden olduğu çarpık yapılanma cami yapımını da olumsuz etkilemiştir. Birçoğu yenilik ve özgünlük içermeyen, yeni inşa edilmiş bu camiler, geleneksel camilerin kötü birer kopyası olmaktan öteye geçememiştir. Yapım aşamasında projeler ve inşa süreci çoğu zaman denetlenememiştir. Kontrolsüz inşa edilmiş bu camilerin deprem, yangın ve benzeri durumlarda binlerce insan için yaratabileceği tehlike ortadadır.
İbadet ihtiyacını karşılamanın yanı sıra, Kur’an kursu, alışveriş merkezi, yurt - aşevi gibi kamusal işlevlerle donatılan kimi camiler ise mimari plan ve oransal uyum açısından herhangi bir nitelik taşımadıkları gibi, gerekli dini, sosyal ve kültürel işlevler ile bütünleşememiştir.
Bu nedenle, camilerin Diyanet İşleri Başkanlığı'nca projelendirildiğini ve yaptırıldığını düşünen vatandaşlarımız, günümüz cami yapılarının mimari, işlevsel ve estetik sorunları ile ilgili her türlü eleştirilerini Diyanet İşleri Başkanlığı'na yöneltmektedirler.
Oysa ki; 3194 sayılı İmar Kanununa 2.8.1998 tarih, 23421 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış olan 4380 sayılı Kanunla eklenen Ek 2 Maddesi'nde:
“İmar planlarının tanziminde, planlanan beldenin ve bölgenin şartları ile müstakbel ihtiyaçları göz önünde tutularak lüzumlu cami yerleri ayrılır. İl, ilçe ve kasabalarda müftünün izni alınmak ve imar mevzuatına uygun olmak şartıyla cami yapılabilir”
denilmekte iken, bu yasa maddesi 15.07.2003 tarih ve 25173 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4928 sayılı kanunla değiştirilerek,
“imar planlarının tanziminde, planlanan beldenin ve bölgenin şartları ile müstakbel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak lüzumlu ibadet yerleri ayrılır. İl, ilçe ve kasabalarda mülki idare amirinin izni alınmak ve imar mevzuatına uygun olmak şartıyla ibadethane yapılabilir”
hükmü getirilmiş böylece daha önce müftülüklerce verilmekte olan cami yapım izinleri mülki idare amirlerine bırakılmıştır.
İmar Kanununun 21. Maddesinde ise
“bu kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26. maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden (....) yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir”
denilmektedir. Yurt genelinde yapılacak bütün camilerin projelerinin incelenerek inşaat ruhsatlarının verilmesine ait sorumluluk belirtilen kanun maddesi ile belediyelere bırakılmaktadır.
633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanun'da camilerin ibadete açılması ve yöntemi ile ilgili 35. maddesi (Değişik: 31/07/1998 4379/1 md.)
“cami ve mescitler Diyanet İşleri Başkanlığı'nın izni ile ibadete açılır ve Başkanlıkça yönetilir. Hakiki ve hükmi şahıslar tarafından yapıldığı halde izinli veya izinsiz olarak ibadete açılmış bulunan cami ve mescitlerin yönetimi 3 ay içinde Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilir. Diyanet İşleri Başkanlığı'nca buralara imkânlar nispetinde kadro tahsis edilir. Kadro tahsis edilinceye kadar buralarda görev yapanların mesleki ehliyetleri ile ilgili esas ve usuller yönetmelikle düzenlenir”
denilmektedir. Görüldüğü üzere Diyanet İşleri Başkanlığı'nın camilerin projelendirilmesi ve yapımı ile ilgili sorumluluğu açılış beratı, kadro tahsisi ve ibadet alanının yönetimi ile ilgili hususlarla sınırlandırılmıştır.
Ancak, bu durum 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 01/07/2010 tarihinde çıkan 6002 sayılı kanunla değişik 7. maddesinin (f) fıkrasında
“Cami, Kur’an kursu, hizmet binası ve diğer dini tesislerin estetik, fonksiyonel ve güvenli şekilde inşası için çalışmalar yaparak teknik yönden kontrolünü sağlamak, tip projeler hazırlamak, hazırlatmak ve kontrol etmek”
şeklinde bir değişikliğe uğramışsa da camilerin yerlerinin tespiti, izin ve ruhsatı ile projelerinin değerlendirilmesi hususları mülki idare amiri ile belediyelerin sorumluluğunda sürdürülmektedir.
Bu nedenle Diyanet İşleri Başkanlığı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi işbirliği ile camilerin mevcut sorunlarının tartışılacağı ve çözüm önerilerinin sunulacağı bir sempozyum düzenleme gereği duymuştur.
TEMALAR
1. Geçmişten Günümüze Cami Mimarisi
1.1. Geleneksel cami mimarisi
1.2. Farklı kültür ve coğrafyalarda cami mimarisi
1.3. Günümüz cami mimarisi
2. Cami Mimarisinde Tasarım
2.1. Mimari Tasarım
2.2. Süsleme
2.3. Çevre Düzenlemesi
3. Cami Mimarisinde Teknoloji
3.1 Cami strüktürü
3.2 Camilerde mekanik tesisat
3.2.1. İklimlendirme
3.2.2. Aydınlatma
3.2.3. Akustik
4. Kentler ve Dini Tesis Alanları Planlaması
4.2. Camilerin geleneksel kentlerdeki yeri
4.3. Cami alanları belirlenmesinde yerel yönetimlerin rolü
4.4. İmar planlamasında cami norm ve standartları
5. Camilerin Sosyal Yaşamdaki Yeri ve İşlevi
5.2. Buluşma mekanı olarak cami
5.3. Cami mekanlarının farklı kullanımları
5.4. Engellilerin cami mekanlarını kullanımına yönelik çalışmalar
5.5. Günümüz camilerinde işlevler ve mekanlar
6. Cami Mimarisinde Kurumsal ve Yasal Çerçeve
6.2. Yasla İlişkiler
6.3. Kurumsal İlişkiler
6.4. Mevzuat Sorunları
7. Mimarlık Eğitiminde Dini Yapılar
