Suudi Arabistan'ın önde gelen simalarından 56 yaşındaki Ayetullah Nemr, son yıllarda Suudi yetkililerin Şii-Sünni ayrımı yapmaksızın yürüttüğü baskıcı politikasına karşı yükselen itiraz seslerinin öncüsü oldu.
Ayetullah Nemr, yaptığı konuşmalarda Suudi rejiminin neredeyse bir asırdır egemenlik kurduğu doğu bölgelerinde ve özellikle de Katif ve El-Ahsa'da göze çarpan kabileciliğe dayalı ayrımcı siyasetine itiraz etti.
İthamlar ve Tutuklamalar:
Ayetullah Şeyh Nemr, ilk olarak Mayıs 2006'da tutuklandı. Suudi güvenlik güçleri, Ayetullah Nemr'i Bahreyn'de düzenlenen Uluslararası Kur'an-ı Kerim Konferansı dönüşü gözaltına aldı. Ayetullah Şeyh Nemr hakkında öne sürülen ilk suçlamalarda; Ayetullah Nemr'in Suudi yetkililerden Baki Mezarlı'ğının mevcut durumunun iyileştirilmesi, Şia inancının resmiyette tanınması ve Arabistan okullarında hâkim olan eğitim yöntemleri ve müfredatında (Vahabilik) değişikliğe gidilmesini talep ettiğini belirtti.
Ayetullah Nemr, ikinci kez 23 Ağustos 2008 tarihinde tutuklandı. 2014 yılında Arabistan'ın doğusunda yer alan el-Avamiye şehrinde Cuma namazı öncesi yaptığı konuşmadan sebebiyle namaz dönüşü Suudi güçleri tarafından bacağından vuruldu ve bilinmeyen bir yere nakledildi.
Bu son tutuklama ve hücre hapsinden yaklaşık 2 yıl sonra; ulusal birliği bozmak, mezhepçiliği kışkırtmak, terör suçları işlemek için halkı galeyana getirmek, vatana ihanet, Körfez ülkeleri liderlerine ve âlimlerine hakaret ve itaatsizlik gibi suçlamalarla, veliaht prensi Muhammed bin. Nayif tarafından imzalanan idam kararı, Arabistan İçişleri Bakanlığı tarafından kamuoyuna duyuruldu.
İnsan Hakları İzleme Örgütlerinin yayımladığı belgelere göre, Suudi Arabistan'da düzenlenen protesto gösterilerinde 2011 yılının Şubat-Ağustos ayları arasında bin 40 Şii protestocu gözaltına alındı ve bunların 240'ı hala tutuklu.
Lübnan'ın Elindeki Koz:
Suudi Arabistan cephesinde bunlar yaşanırken söylentilere göre geçtiğimiz günlerde iki ton uyuşturucu ile Lübnan havaalanında yakalanan şehzade Abdul Muhsin Bin Velid, Lübnan'ın elinde pazarlık kozu olabilir.
Tepkiler:
Birleşmiş Milletler:
Her ne kadar resmi makamlar tarafından teyit ya da tekzip edilmese de Birleşmiş Milletler'de Ayetullah Nemr hakkında onaylanan idam kararına tepki dalgası başladı. BM Genel Sekreterliği sözcülerinden Farhan Haq,'BM'nin idam kararının karşısında bir pozisyon aldığını' söyledi.
Uluslararası Af Örgütü:
Uluslararası Af Örgütü, Suudi Arabistan Ceza Mahkemesi'nin onayladığı idam kararının şok edici olduğunu vurgulayarak kararın kaldırılması talep etti. Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Uluslararası Af Örgütü'nün Ortadoğu Kuzey Afrika Başkan Yardımcısı;
Şeyh Nemr için verilen idam hükmü, Suudi Arabistan resmi makamlarının ülke içerisindeki muhalif sesleri özellikle de en doğal insani haklarını talep eden Şiileri bastırmak için başlattığı kampanyanın bir parçasıdır. Şeyh Nemr'in şok idam kararı ve arından için kardeşinin yakalanması kendi haklarını savunmak isteyen Şiilerin önünü almak için başvurduğu yöntemlerdir. Şeyh Nemr serbest bırakılmalı ve Suudi Arabistan sistematik ayrımcılık ve Şiileri taciz ve tahrik eden tutumlarına son vermelidir" ifadelerini kullandı.
El-Vifak Cemiyeti:
Bahreyn El-Vifak Cemiyeti, Ayetullah Nemr'in idam edilmesinin Suudi Arabistan'da yanan protestoların ateşi körükleyeceğine dikkat çekerek Ayetullah Nemr'in bir an önce serbest bırakılması çağrısında bulundu.
Ayetullah Sistani:
Bu yılın Ağustos ayında Irak'taki Şii otorite yakın kaynaklar, Ayetullah Sistani'in Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum'dan Ayetullah Şeyh Nemr hakkında alınan idam kararının önlenmesi için harekete geçmesini istediğini haber veriyor.
Lübnan Hizbullah'ı:
Hizbullah, Ayetullah Şeyh Nemr'in tutuklanmasına itiraz niteliğinde bildiri yayımlayarak Riyad hükümeti kınadı. Ayetullah Nemr'in derhal serbest bırakılmasını talep eden Hizbullah, ayrıca Suudi güvenlik güçlerinin Katif ve el-Avamiye kasabalarında devam eden protestolara katılanlardan bazılarının öldürülmesini bazılarının ise yaralanmasını eleştirdi.
Ayetullah Nemr'in Ailesi:
Şeyh Nemr'in ailesi, Suudi Arabistan'ın seçkin âlimlerinden olan Şeyh Nemr'in idam kararının iptali için çağırdı bulunurken aile tarafından yayımlanan bildiride;
"İdam kararı, tamamen siyasidir. Çünkü ithamlar ve suçlamalar, geçersiz ve batıldır" ifadelerine yer verildi.
Katif Sokaklarında Devam Eden Protestolar:
Ayetullah Nemr'in idam kararına yönelik tepkiler sadece uluslararası camiayla sınırlı değil. Katif kentinde Çarşamba günü binlerce insan Ayetullah Nemr'e destek için sokaklara döküldü ve Riyad hükümete karşı sloganlar attı.
Bu bağlamda El-Meyadin Televizyonu, 2011 yılında diğer Arap ülkelerinde başlayan protestolarla eş zamanlı olarak Suudi Arabistan'da ‘siyasi reform’ ve ‘ayrımcılığa son’ temalı barışçıl itiraz gösterilerinin insanlar arasında bir dalga gibi yayıldığına ancak Suudi güvenlik güçlerinin saldırıları sonucunda protestoların şiddete dönüştüğüne dikkat çekti.
Uluslararası İnsan Hakları Örgütleri, Suudi güvenlik güçlerinin protestoları bastırmak için halka karşı göz yaşartıcı gaz ve plastik mermi kullanarak tutuklamalar yapmasının, öfkeyi ikiye katladığını söyledi.
Yine El-Meyadin Televizyonu yayımladığı raporda; barışçıl protestoları bastırmak konusunda Suudi hükümetinin çabalarının başarısız olduğunu kaydetti. Rapora göre Ayetullah Nemr'in tutuklanması, azınlık hakları ve kadın hakları alanında eşitlik talep eden insanların ümitlerinin ümitsizliğe dönüşmesine yol açtı.
Fuad İbrahim:
Suudi muhalif liderlerden Fuad İbrahim, "Ayetullah Nemr hakkında alınan karar adli bir karar değil tamamen siyasi bir karardır. Bu kararı yargı kurumları, değil İçişleri Bakanlığı vermiştir" dedi.
El-Meyadin Televizyonuna konuşan Fuad İbrahim;
“Ayetullah Şeyh Nemr'in yargılandığı mahkeme şeffaflıktan uzak, kapalı kapılar ardında yapıldı. Mahkeme hiçbir şekilde adil değildi. Savcılar, Ayetullah Nemr'i güvenlik güçlerinin ifadelerine dayalı suçlamalarla gözaltına aldıktan sonra tutukladılar.
Ayetullah Nemr hakkında öne sürülen iddiaların doğruluk payı yoktur. Bu ülkede (Suudi Arabistan), yargı kurumları denen bir şey yok. Kararları güvenlik odaları alır” dedi.
Adam Coogle:
İnsan Hakları İzleme Örgütü Uzmanı konuyla ilgili yaptığı açıklamalarda;
Riyad hükümeti Şeyh Nemr'i tutuklayarak muhaliflere ve Şii dünyaya şu mesajı vermek istiyor;
- Biz ne kadar karizmatik ya da tanınmış olursa olsun istediğimiz herkesi tutuklayabiliriz. Bu konuda hiçbir kimseye tolerans göstermeyiz esnek davranmayız.
Nuri El-Maliki:
"Suudilerin Arabistan'ın tanınmış âlimi Şeyh Nemr hakkında verdiği idam kararı, insan haklarının ve dini özgürlüklerin açıkça ihlal edilmesidir. Bu karar, İslam âlimlerinin saygınlığına ve Müslümanların inançlarına yapılan saldırıdır" diyen Maliki, Suudileri Ayetullah Nemr konusunda uyardıktan sonra Suudi yöneticilere terör örgütlerine desteğe son vermeleri çağrısında bulundu.
David Cameron:
International Business Times'ın aktardığına göre dünyanın önde gelen siyasi liderlerinden İngiltere Başbakanı David Cameron, kamuoyunun baskısından sonrasında (elbette Şeyh Nemr olayından dolayı değil!) Ayetullah Nemr'in yeğeni Ali Nemr'in idam hükmü sebebiyle Suudi Arabistan'la ticari ilişkiler meselesini gözden geçireceğini söyledi.
Jeremy Corbin:
Son parlamento seçimlerinden zaferle çıkan İngiltere'nin İşçi Partisi'nin lideri Jeremy Corbin, Suudi Arabistan'ın Şeyh Nemr'in idamı kararını şiddetle kınadığını meselesinin takipçisi olacağını izhar etti.
İran'dan Gelen Tepkiler:
Milli Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Başkanı Alaaddin Burucerdi:
"Suudi Arabistan, bu kararla birlikte Yemen'de yaşanan krizi doğu bölgesine transfer edecek. Âlimlerin Şii dünyasında sahip olduğu makam, halk tarafından duyulan sevgi ve âlimlerin kaderine duyarlı insanların tepkisi göz önüne alındığında idam kararının bölgede yeni ve ciddi bir güvenlik krizine yol açacağı kesindir.”
Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Emir Abdullahiyan;
"Ayetullah Şeyh Nemr'in idam edilirse, Suudi Arabistan bir ağır bedel öder."
Hükümeti'nin Maslahatlarını Teşhis Kurumu Başkanı Haşimi Rafsancani:
“Yemen'e saldırı hatasına düşen Suudi Arabistan yöneticileri, son Ayetullah Nemr'in idam cezasını onaylayarak hatalar tablosuna bir yenisini daha ekledi. Hiç şüphesiz bu kararı uygulanması halinde Suudi Arabistan, zararına olacak ağır bir bedel ödeyecektir.”
****
Toby Matthiesen
Oxford Üniversitesi Ortadoğu Merkezi'nde Uluslararası İlişkiler Uzmanı;
Kral Selman'ın Kral Abdullah'a oranla daha agresif bir yaklaşımı var. Selman'ın izlediği politika, Suudi Arabistan'daki Şiiler ve Sünniler arasında bir bölünmeye sebep oldu. Ali Nemr'in aleni bir şekilde tutuklanması ve idam kararı belki Kral Selman'ın şahsının lehinedir ancak Suudi hanedanı için işi iyice çıkmaza soktu. Şeyh Nemr'in idam edilmesi Suudiler için telafisi imkânsız tarihi bir hata olur.
Öngörülen Sonuç:
Olayların seyrine ve Suudiler siyasi davranışına bakınca Riyad hükümeti bu üç olası senaryolardan biri izleyecek diyebiliriz:
- İslam dünyasından özelliklede Şiilerin yoğun olduğu İran, Lübnan, Irak vb. ülkelerden gelen tepkileri gören ve kendilerinin idam kararını uygulayacak yeterli potansiyele sahip olmadığı bilen Riyad hükümeti, Ayetullah Nemr'i idam etmeyecek.
- İdam cezası kaldırılarak Kral Selman'ın boynuna onur ve iftihar madalyası takılacak. Kral Selman'ın mantıklı(!) çehresi ön plana çıkarılacak ve geleceği ilgilendiren konularda olumlu kararlar aldığı imajı çizilecek.
- Protestoların ateşini düşürmek için idam hükmü, müebbet hapis cezasına çevrilecek. Böylece Ayetullah Nemr'le olan düşmanlık ameli olarak göz önüne serilecek.
Elbette uyuşturucu kaçakçısı Suudi prensle Ayetullah Nemr'in takası gibi birkaç olasılık daha var.
